ตอบคำถามผู้ดูแล: ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง พาร์กินสัน อัมพฤกษ์ อัมพาต สมองเสื่อม และผู้ป่วยติดเตียง มักพบปัญหาการขับเสมหะ หลายคนถามหมอว่า ผู้ป่วยมีเสมหะเยอะ เกิดจากอะไร? วันนี้หมอมีคำตอบมาฝากค่ะ

1. ความเสื่อมถอยของร่างกาย

• ในผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยอาจเกิดจากการสั่งการของสมองในระหว่างการไอขับเสมหะ การควบคุมกล้ามเนื้อที่ใช้ในการไอ ได้แก่ กระบังลม หน้าอก คอ ลิ้นนั้นเสื่อมถอยลง
• ผู้ป่วยที่หลับเยอะ ไม่มีกิจกรรมการเคลื่อนไหวระหว่างวัน ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะเสี่ยงต่อการมีเสมหะคั่งค้างได้มากกว่าคนทั่วไปค่ะ 
• ปัญหาทั้งจากสมองและระบบหายใจ ล้วนทำให้ผู้ป่วยไม่สามารถไอได้แรงพอ จึงไม่สามารถไอขับเสมหะจากหลอดลม ไปยังคอ ไปยังปากออกมาได้ 

2. มีปัญหาการกลืนแล้วสำลักบ่อย

• ผู้ป่วยที่มีปัญหาการเคี้ยวกลืน จัดเป็นกลุ่มเสี่ยงต่อการสำลักอาหาร
• เนื่องจากผู้ป่วยมักเคี้ยวอาหารได้ไม่ละเอียดและมีปัญหาการกลืนที่ไม่สัมพันธ์กับการหายใจ ทำให้กลืนอาหารเกิดขึ้นในช่วงที่หายใจเข้า ซึ่งเป็นระยะที่ฝาปิดกล่องเสียงยังเปิดอยู่ อาหารจึงไหลตกเข้าไปสู่หลอดลม แทนที่จะไหลลงหลอดอาหารตามปกติ เศษอาหารที่ตกเข้าสู่หลอดลมนั้น จะทำให้เกิดการไอสำลัก เกิดเป็นเสลดเสมหะออกมานั่นเองค่ะ 
• จะเห็นว่า ปัญหาเสมหะเยอะมักสัมพันธ์กับปัญหาการควบคุมอวัยวะในการเคี้ยวกลืนเช่นกัน

3. ผู้ป่วยมีภาวะปอดอักเสบติดเชื้อ

• หากผู้ป่วยมีไข้ ตัวร้อน ร่วมกับไอเสมหะเยอะ เสมหะเปลี่ยนสี ขุ่น เหลืองเขียว หรือมีอาการเหนื่อย ต้องใช้ออกซิเจนเสริม หรือใช้ระดับลิตรออกซิเจนที่สูงขึ้น ควรรีบพาไปพบแพทย์โดยด่วน 

เสมหะที่ค้างอยู่ในปอดเป็นแหล่งเพาะเชื้อที่ทำให้เกิดการติดเชื้อ เกิดเป็นปอดอักเสบ หรือหากเสมหะคั่งค้างตามหลอดลม ก็จะเกิดหลอดลมอักเสบได้ จึงเป็นเรื่องเร่งด่วยที่ต้องจัดการ ไม่ควรละเลยการหาสาเหตุและการแก้ไข เนื่องจากอาจนำมาสู่การติดเชื้อในกระแสเลือดจากโรคปอดอักเสบ อันตรายถึงเสียชีวิตได้ 

บทความที่น่าสนใจ 

• ไขข้อข้องใจ ปัญหาเสมหะเยอะ
• ผู้ป่วยมีเสมหะเยอะ อันตรายหรือไม่?
• เทคนิคดูแลผู้ป่วยเสมหะเยอะ&วิธีทำกายภาพขับเสมหะ
• เคล็ด(ไม่)ลับ ปรับพฤติกรรมการกลืน

 

บทความโดย

หมอมิ้นท์ พญ.วรัชยา วลัยลักษณาภรณ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านสมองและระบบประสาท