เคล็ด(ไม่)ลับ ปรับพฤติกรรมการกลืน

วันนี้หมอขอมาแนะนำเทคนิกการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารและการกลืนสำหรับผู้สูงวัย เพื่อลดความเสี่ยงในการสำลักอาหาร

ช่วงสูงวัยเป็นช่วงวัยที่มีความเพลิดเพลินในชีวิต เพลิดเพลินกับผลงานที่สร้างมาตลอดช่วงชีวิตที่สะสมมาได้ แต่ในขณะเดียวกัน ก็เป็นช่วงวัยที่ต้องระมัดระวังสุขภาพของตนเองหลายๆด้านมากขึ้น เพราะร่างกายอาจไม่ได้ทำงานสมบูรณ์เหมือนเดิม

ยิ่งโดยเฉพาะการกลืน ซึ่งเป็นกระบวนการที่สำคัญในการบริโภคอาหารและน้ำ ถ้าผู้สูงอายุมีปัญหาการกลืน จะทำให้การบริโภคอาหารและน้ำลดลง นอกจากนี้ ผู้สูงอายุอาจสำลักได้ง่าย

การสำลักเศษอาหาร ทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (การสำลักเงียบ) เข้าไปในทางเดินหายใจ อาจทำให้เกิดการติดเชื้อในปอดได้ ปัญหาการกลืนจึงเป็นปัญหาเร่งด่วน ไม่ควรละเลย ต้องรีบไปพบแพทย์และนักกิจกรรมบำบัด เพื่อประเมินสภาพการกลืนและให้คำแนะนำในการดูแล

การกลืนในผู้สูงอายุ

ในผู้สูงวัยที่แข็งแรง การกลืนไม่ได้เป็นเรื่องที่ยุ่งยาก เพียงแค่ต้องมีการปรับเปลี่ยน เช่น

พักผ่อนก่อนเริ่มมื้ออาหาร ไม่รีบร้อนทานเร็วๆ

นั่งตัวตรง 90 องศา ขณะรับประทานอาหาร

เลือกอาหารที่เหมาะสม หลีกเลี่ยงอาหารที่แข็ง แห้ง หรือมีเม็ด เพื่อให้การเคี้ยวและการกลืนได้ง่ายขึ้น และลดความเสี่ยงในการสำลัก

กัดอาหารคำเล็ก ๆ หรือหั่นอาหารเป็นชิ้นเล็ก ๆ ก่อนนำเข้าปาก

ปรับลักษณะการรับประทานอาหาร ไม่ควรพูดคุยขณะกินข้าว ไม่ดูโทรทัศน์หรือทำกิจกรรมอื่นๆช่วงทานอาหาร

รับประทานอาหารให้เสร็จ แล้วค่อยดื่มน้ำ

หลีกเลี่ยงการใช้ยานอนหลับหรือยาที่มีผลลดน้ำลาย ทำให้น้ำลายแห้ง เพราะจะทำให้การคลุกเคล้าของอาหารในปากแย่ลง

พบทันตแพทย์เป็นประจำ เพื่อลดเชื้อโรคในช่องปาก ในกรณที่เกิดการไอสำลัก โอกาสในการเกิดปอดอักเสบติดเชื้อจากช่องปากย่อมจะลดลง

ผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการกลืนรุนแรงอาจจำเป็นต้องใส่สายยางให้อาหารเนื่องจากมีความเสี่ยงสูงต่อการสำลัก หรือการรับประทานทางปากเพียงอย่างเดียวอาจจะทำให้ผู้ป่วยได้รับสารอาหารน้ำ และยาไม่เพียงพอ

ผู้สูงวัยที่ต้องใช้สายยางให้อาหาร

ในกลุ่มผู้สูงวัยที่ต้องใช้สายยางให้อาหารก็มีหลายเทคนิคที่สามารถป้องกันการสำลักอาหาร ได้แก่

จัดท่าทางให้นั่งตรง หรือไขหัวเตียงขึ้นสูงประมาณ 45 องศา ก่อนที่จะเริ่มให้อาหารทางสายยาง

หันมาใช้เครื่องให้อาหารทางสายยางแบบดริป (feeding pump) เพื่อควบคุมอัตราการไหลไม่ให้เร็วเกินไป อันนำมาซึ่งความเสี่ยงในการสำลักอาหารได้ เป็นต้น

หมอเชื่อว่า...ถ้าผู้สูงอายุลองนำเทคนิคข้างต้นไปใช้ ตามคำแนะนำเหล่านี้ จะช่วยให้กลืนได้ปลอดภัยและสบายใจปราศจากการสำลักค่ะ

บทความที่น่าสนใจ

บทความโดย

หมอมิ้นท์ พญ.วรัชยา วลัยลักษณาภรณ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านสมองและระบบประสาท